ZEG JOM:  Kwa’jes Frans

Seg Jom.  Kemt is gat over de gewentes van vrugger in de kèrrek, mi te goan zitten oef nie. Dè wèèr probleem éjen. Mèr as ge in de kèrrek, vur de mis, dan neu stuwl had, dan harre vanvurres ok uw gedaaten erbè mutten hemme  as ge toois vertrok want ze kwampen in de kèrrek  oemes twéje kerre rond vur geld. Nèw dunze dè noeg wel éjene ker  mèr new ga dè anders. Nèw gatter iemand van ’t kèrrek kommeté mi euh mende-euh de raaien af en diè-ien haawd dè mende-euh vurruw oem dèche doar iet zoet inlengen dèche zellef kwaait wilt as steun vur téjen oef tander…

Vrugger was dè méjer gerégeld wache moest geven en wanneer en bèwien want ze kwampen twéje kerre rond. Jest kwamp iemand  diejen dèt geld oanpakne in de hand. Dè dinne vur stuwlgeld en dè moes euh kwa’je zen. Doar woer oep truggegeve.  Dè kwa’je, dè was persies euhn rondel. Het was grötter as neuh freng, en in’t midden was er euh kot in. Dè was zouwe wa tweeje sentemeter bréjet. As kleine gast koester ok neuh pik mi goan kouwpen, oef euh kermelleke. Mèr twas best dèchet bè de hand had in de kèrrek, dè was vur alleman het gema-eulèkst.

Kwa’jesfrans halne diej kwa’jes oep  oan de kant van de venten, de zooitkant, en Anna, ’t vremmes van Fransen, di dè oan deuhn andere kant, de kaawe kant woar dèt vrèwvolk zaat. Kem nowet ni geweten dèt neuhn nanderen di as Frans. Frans ha euh platte besas oanhange, diej dè van boven open wèèr. Kwestie van de kwa’jes van de jeste ker derrin gewoten te kraaigen, en er ok gemakkelijk in te kunne grabbelen as ie moes truggeven. Anna had doarveur een sjakosj onder heuren linksen arm geklemd wa ni effe rap werkneuh.

Frans zeuhn hand ging altè mi de justen dreij in en out die besas. Ik hem nowet geweten  dat ie misne oef kwa’jes liet vallen. Zellef koeste dè al is oan de hand hemme, deche van waait zaagt dè Frans oan zeuhnen tuwer begoes, en dèche uw kwa’je al euht uwen booil halne. Ge zigget al gebeure, ge zè mi dèh kwa’je inuw hand oant dreijen, en ge denkt oan die kermellekeus, en roest ge lèt het vallen. Ge zigget noeg liggen, onderhalf rai weijer… mer ge kunt in de kèrrek nie oep handen en vuwten beginne krooipen, zellefs ni vur euh kwa’je. Beelduw in dèt dè uw leste kwaje is en Frans is doar al mi zeuhn hand. Grellige dinges.

Woar dèche dus ok oan moest denke wèèr dèche wa klein geld innuwen boil moest hemme. Doaroep moeste vurzien zèn, want harre gen kwa’je in uwen booil en gaavde bevurbelte uhn brifke van vaaif freng dan keek Frans uw vooil oan en kreegde euhn grop kwa’jes trug. Oef dè-ie dè ekspres di, oefwel oem dè-ie ni anders koes, dè weetik ni. Mèr Frans moes ok vort werre-euh oemdè-ie zeuhnen tuwer rond moes hemme vur dè de pestower begoes mi zeinen preek.

Vur Frans en Anna was dè allemoal  euhn gewente, mèr ik kan me vurstellen dè deuhn éjen oef den andere doar ’s naags merries van gat hè.

nejvajanvandenbos

Beluister deze tekst in het Arendonks dialect 

Ingelezen door Frans Van Steenbergen

Nederlandse ‘vertaling’

Zeg man, ik heb is geschreven over de kerkgewoonten van vroeger, over gaan zitten of niet. Dat was probleem één. Maar wanneer je voor de mis in de kerk een stoel had, dan had je van te voren ook je gedachten erbij moeten hebben wanneer je thuis vertrok, want ze kwamen in de kerk immers tweemaal rond voor geld. Nu doen ze dat nog wel, maar nu maar één maal en dat gebeurt anders. Nu gaat er iemand van het parochieteam de rijen af met een mandje dat hij voor je uitsteekt opdat je er iets zou inleggen wat je kwijt wil voor een of ander doel.

Vroeger was het allemaal geregeld wat je moest geven, wanneer en aan wie want men kwam tweemaal rond. Eerst kwam iemand die het geld aanpakte  in de hand. Dat diende als stoelgeld en dat moest een kwartje zijn. Daar werd ook op teruggegeven. Het kwartje was toen precies een rondel. Het was groter dan een geldstuk van één frank, en in het midden had het een gat. Het was ongeveer twee centimeter breed. Als  jonge gast kon je er ook snoep of een karamel mee kopen. Maar het was best dat je het in de kerk bij de hand had, dat was voor iedereen eenvoudig.

‘Kwartjes Frans’ haalde die kwartjes op aan de kant waar het mansvolk zat, de zuidkant, en  Anna, zijn echtgenote, deed dat aan de andere kant, de koude kant, waar het vrouwvolk zat. Ik heb nooit geweten dat iemand anders dan Frans die omhaling deed. Aan de schouder had Frans een platte tas hangen, die van boven open was. Dat was om de kwartjes er van de eerste keer ook werkelijk in te deponeren en ook om er gemakkelijk in te kunnen grabbelen als hij moest teruggeven. Anna had daarvoor een damestas onder haar linkse arm geklemd, wat niet even snel werkte.

De hand van Frans ging altijd met de juiste draai in en uit zijn tas. Ik heb nooit geweten dat hij miste of geld liet vallen. Zelf kon je dat wel eens aan de hand hebben, dat je van ver zag dat Frans aan zijn ronde begon en dat je het kwartje al uit je zak haalde. Je ziet het voor je: je hebt het kwartje in je hand, je denkt aan de karamellen, en roets… je laat het vallen. Je ziet het geldstuk liggen… anderhalve rij verder, maar in de kerk kun je zo maar niet op handen en voeten gaan kruipen voor een kwartje. Beeld je in dat het je laatste kwartje is en dat Frans zijn hand al heeft uitgestoken. Erge dingen.

Waar je dus ook aan moest denken was dat je nikkelgeld op zak moest hebben. Daarop moest je voorzien zijn, want had je geen kwartje en gaf je bijvoorbeeld een biljet van vijf frank, dan keek Frans je vuil aan en dan kreeg je een handvol kwartjes. Of hij dat moedwillig deed ofwel omdat hij niet anders kon, dat weet ik niet. Maar Frans moest ook verder werken want hij moest klaar zijn voor de pastoor zijn preek begon.

Voor Frans en Anna was dat allemaal een gewoonte, maar ik kan me voorstellen dat links of rechts de een of andere daar nachtmerries van gehad heeft.

Rene Claessen